АЛАЯҚҚА АЛДАНБАС ҮШІН ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ ҚАЖЕТ
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауында алаяқтардың айласына алдана бермес үшін халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру қажеттігін алға тартқан болатын.
«Цифрлық технологиялардың күнделікті өмірімізге жаппай енуі түрлі алаяқтардың көбеюіне әкеп соқтыруда. Оған бәріміз куә болып отырмыз. Сондықтан қазір қаржы және экономика негіздерін білу, қарапайым цифрлық дағдыларды меңгеру аса маңызды болып тұр. Мектептерде, жоғары оқу орындарында қаржылық және цифрлық сауаттылық негіздерін үйрететін білім бағдарламасын енгізу қажет. Бұл жұмысты Үкімет қаржы саласын реттеу органдарымен бірге атқаруы керек. Мұның бәрі азаматтарымыздың әртүрлі алаяқтардың құрығына түсіп қалмауына мүмкіндік береді» деді Президент.
Ендеше, қаржылық сауатты қалай арттыруға болады? Алаяқтарға алданбау үшін не істеу керек? Бүгінде банктен несие алмай өмір сүруге бола ма? Бұл бағытта мемлекет тарапынан қолға алынып жатқан батыл бағдарламалар да, жарқын жобалар да жетерлік…
Алдымен, жұрттың жағасын ұстатар статистикалық көрсеткішті келтіре кетсек, биыл қазақстандықтардың қарызы 21 триллион теңгеден асып тынған! Оның жартысын тұтынушылық мақсатта алынған несиелер құрап отыр. Сонымен бірге, алған ақшасын банкке бере алмай жүрген жандар қатары да өскен. Бұл сома бүгінде 738 миллиард теңгеге жетіп жығылған. Мұндай жағдайға біз қалай жеттік? Бұл сұрақты біз Бірінші кредиттік бюроның бас директоры Руслан Омаровқа қойдық.
– Азаматтарымыз қит етсе кредит алуды әдетке айналдырып алды. Ал, алаяқтардың күтетіні де осы болса керек. Жасыратын несі бар, соңғы кезде халық тарапынан тұтынушылық несие алу үрдісі белең алып кетті. Оның салмақты себептері де жоқ емес. Мәселен, жыл сайын жоғары оқу орындарына бөлінетін білім гранты азайып келеді. Сәйкесінше, ата-ана баласын оқыту үшін банкке барып кредит алады. Сонымен қатар, ипотекалық несиелер көрсеткіші де өсіп отыр. Азаматтар тұрғын үй алуға кредит алады, кейін одан құтылу үшін тағы қарызданады. Үшіншіден, автонесиенің үлесі де артпаса, азайып жатқан жоқ. Өйтпегенде ше? Такси қызметінің құны күн санап шарықтап барады емес пе? — дейді ол.
Иә, бүгінде кредитін кредитпен жауып жүрген жандарға «әй» дейтін үкімет, «қой» дейтін банк жоқ. Егер осылай жалғаса берсе, ертең күнделікті нан-суымызды да кредитке алып жүрмесімізге кім кепіл?! Қалай болғанда да, кеш болмай тұрғанда халықтың қаржылық сауатын арттыруды мемлекет болып қолға алу қажет-ақ.
Осы орайда, қаржылық кеңесші Сандуғаш Құсайынова ең алдымен қолда бар қаражатты жинап үйрену қажеттігін айтады. Себебі, ақша санағанды жақсы көреді. Бүгінде қаржы үнемдеудің жалғыз ғана жолы бар, бұл – жинақтау.
– Банктен кредит алғанша, оны ерте кезден жинаған анағұрлым тиімді. Мен мұны көп жылғы тәжірибеме сүйеніп айтып отырмын. Ал, қаржыны жинаудың бір жолы – сақтандыру. Яғни, кез келген адам өз өмірін келеңсіз жайттардан сақтандыра отырып, экономикалық жағдайын жақсартып алуға мүмкіндігі бар. Жалпы, бүгінге дейін ел азаматтары бұл үрдіске немқұрайлы қарап келгені жасырын емес. Өйткені, біз дамушы мемлекетпіз. Сондықтан, дамыған елдерден үйренеріміз көп. Соның бірі – сақтандыру мәдениеті. Бұрынғыдай емес, қазір бұл салаға ақша құйып жатқан қазақстандықтар қатары көбейіп келеді. Бұл олардың қаржылық аз да болса артып жатқандығын көрсетеді, — дейді ол.
Бұл ретте, сақтандыру компанияларына қаржысын құйып алып, қайтара алмай жүргендер де жоқ емес. Яғни, оларды таңдау барысында қауіпсіздік мәселесіне қатты мән берген жөн. Келісімшарт талаптарымен мұқият танысып алған абзал. Мамандар көбінесе жекелей емес, мемлекетпен бірлесіп жұмыс жасайтын ұйымдарға сенім артқан дұрыс деп санайды.
– Еліміздің әр азаматы ерікті түрде өз өмірін және отбасын қаржылай сақтандыруға құқылы және сол арқылы алдағы күндерге қаражат жинай алады. Президенттің өзі отандастарымызды қарызсыз қоғам құруға шақырып отыр. Себебі, қарыздың қамытынан құтыла алмай жүргендер қоянша көбейіп жатыр. Бұл жақсы үрдіс емес. Мұның тамырына бүгіннен балта шаппаса, болмайды, — дейді сала маманы Сандуғаш Қуанышқалиқызы.
Қалай болғанда да, алаяқтарға алданбаудың жалғыз жолы, бұл – қаржылық сауатымызды арттыру. Ақшаны алаяқтарға бергенше, қаржылық білімге құйған дұрыс. Сонда ертеңгі күнге деген сеніміміз де молая түсері хақ.
Амандық САҒЫНТАЙҰЛЫ
Фото: ru.freepik.com
