ОЙЫНҒА ТӘУЕЛДІЛІКТЕН АРЫЛУҒА БОЛА МА?
Бұл сауалға Алматы қаласы Психикалық денсаулық орталығының директоры Сапар Рахменшеев жауап берді. Оның айтуынша, қабылданған лудомания туралы заң елдегі ойынға тәуелділікпен күресудің уақтылы шешімі болып табылады. Өйткені, ойынға тәуелділік – бұл кез-келген адамның жеке өмірі мен жұмысына, әлеуметтік байланыстарына теріс әсер етуі мүмкін күрделі мәселе.
«Құмар ойындарға патологиялық бейімділік адам өмірінде үстемдік ететін және әлеуметтік, кәсіби, материалдық және отбасылық құндылықтардың төмендеуіне әкелетін құмар ойындарға қатысудың жиі қайталанатын эпизодтарында жатыр: мұндай адам осы салалардағы өз міндеттеріне тиісті назар аудармайды» дейді С.Рахменшеев.
Спикер құмар ойындарға тән бірқатар белгілерді атап өтті. Бұл – уақытының көп бөлігін ойынмен өткізу, үнемі ойын ойнау. Қызығушылықтарының өзгеруі, бұрынғы мотивацияларын ойынмен ығыстыру , ойын туралы үнемі ойлу, ойынмен байланысты жағдайлардың басым болуы және қиялдауы. Үлкен жеңістен кейін де, тұрақты жоғалтудан кейін де ойынды тоқтата алмау арқылы көрінетін бақылауды жоғалту. Психологиялық ыңғайсыздық, мазасыздық күйлері, ойынға кезекті қатысқаннан кейін салыстырмалы түрде қысқа уақыт аралығында дамиды, ойынды қайтадан бастауға деген ұмтылысты жеңу қиын. Ойынға қатысу жиілігінің біртіндеп артуы, барған сайын жоғары тәуекелге ұмтылу тән. Құмар ойынға қатысу мүмкіндігін табуға деген ұмтылысты жеңе отырып, ойын «драйвымен» бірге жүретін шиеленістің мезгіл-мезгіл пайда болатын күйлері. Азғыруға қарсы тұру қабілетінің тез өсуі.
Сарапшы бізге ойынға тәуелділіктің көріністері туралы да баяндап берді.
«Ойын кезінде адамның миында есірткіге ұқсас әрекет болады. Атап айтқанда, ләззат гормоны эндорфин шығарылады. Айырмашылық тек есірткі қабылдау кезінде эндорфин химиялық реакция арқылы шығарылады, ал ойын кезінде гормон өз еркімен шығарылады. Адам бұл кезде бірнеше эмоцияны тұтас сезінеді: толқу, жеңіс қуанышы» дейді ол.
Ал, ойынға тәуелділіктің психологиялық себептері қандай?
«Бұл – отбасындағы дұрыс емес тәрбие; ата-аналардың, таныстардың ойындарына қатысу; бала кезінен ойынға деген ұмтылыс (домино, карталар, монополия және т. б.); материалдық құндылықтарды жоғары бағалау; қаржылық мүмкіндіктерге тұрақты назар аудару; бай туыстары мен таныстарына қызғаныш және барлық мәселелерді ақша арқылы шешуге болады деген сенім» дейді маман.
Сапар Рахменшеевтің айтуынша, құмар ойындар өз дамуында үш кезеңнен өтеді екен. 1-кезең – көп жағдайда біреудің итермелеуі арқылы болады. Мысалы, «бірге ойнауға» көндіретін қызықты қарсыластың немесе серіктің пайда болуы. Белгілі бір ойынға әуестеніп, адам қанша ұтылғанын байқамайды, тек өзінің жеңісін көреді. Бұл оған қуаныш сыйлайды. Бұл кезеңде ойыншы сүйікті ойынынан оңай шыға алады.
2-кезең – ойын уақыты артады. Мұның себептері қиын деңгейлер болуы мүмкін, ешқандай жолмен өте алмайтын немесе ойынын қандырғысы келеді. Адам ескі достарымен кездесу, киноға бару, жаяу серуендеу сияқты өмірдің қуанышынан біртіндеп бас тартады. Оның орнына ол уақытын компьютерде, ойын автоматында немесе казинода өткізеді.
3-кезең – ойын өмірдің мәніне айналады. Науқас өзінің ауруын мойындай алмайды, бірақ көмексіз емделу мүмкін емес. Ойын оның әлеміне айналады. Ол үнемі ашуланып, депрессияда жүреді, өңі де қашып кетеді.
Барлық дерлік ойыншылар тәуелділіктен арыла алатынына сенімді. Құмар ойындарға тәуелділікті жеңудің ең үлкен қадамы осындай проблема бар екенін түсінуден басталады. Егер жүйке аурулары немесе депрессия пайда болса, уақтылы дәрігермен кеңесу керек.
«Құмар ойынға тәуелділікті емдеу өте қиын, өйткені оның пайда болуының басты себебі бастың тереңінде жатыр және физикалық емес. Ауруды жою үшін алдын алу маңызды» дейді сарапшы.
Маманның айтуынша, кәсіби көмектен басқа, жақындарының қолдауы да маңызды.
«Біздің елімізде ойынға тәуелділіктің алдын алу мемлекеттік, әлеуметтік және отбасылық деңгейде жүзеге асырылады. Кешенді тәсіл қазіргі заманғы адамдар қоғамында ойынға тәуелділіктің даму қаупін азайтады» дейді Алматы қаласы Психикалық денсаулық орталығының директоры.
